Pod - prahistorijsko gradinsko naselje u Čipuljiću
Pod - prahistorijsko gradinsko naselje u Čipuljiću
Život na lokalitetu Pod kod Bugojna, trajao je od eneolita 2500./1600. godine pr.n.e, a nastavio se u ranom bronzanom dobu. Zatim je nastupio prekid od oko 600 godina i ponovno naseljen u kasnom bronzanom dobu, tokom starijeg i mlađeg željeznog doba, pa sve do 3. stoljeće pr.n.e. Iz rimskog doba otkrivena je veća ukopana jama.
Naselje iz eneolitskog perioda nije imalo obrambeni bedem. Prema ostacima jama bi se moglo zaključiti da su nastambe iz tog perioda bile relativno male površine, tipa poluzemunica sa zidovima od vertikalno pobodenih kolaca, sa međuprostorom popunjenim pleterom oblijepljenim zemljom.
Naselja se, po svojoj prilici, prostiralo na čitavoj površini onog plotoa na kojem su se, kasnije,razvijala naselja bronzanog i željeznog doba. Od oruđa i oružja nađena je samo jedna sjekira kalupastog tipa. Ovo najstarije naselje na lokalitetu Pod pripadalo je pravučedolskoj kulturi.
Naselje ranog bronzanog doba je pripadalo malobrojnoj društvenoj skupini, od desetak do dvadesetak porodica, koje su se bavile najvjerojatnije stočarstvom.
Pošto je nađeno nekoliko manjih, ukrasnih predmeta od bronzanog lima i žice, fragment pincete, nekoliko sitnih grumenova bronze, te posudica za koju se smatra da bi mogla služiti za taljenje rude, pretpostavlja se da su rudimentarno poznavali metalurgiju. Predmeta koji su služili kao oruđe i oružje je nađeno malo, svega 4 dobro polirane kamene bojne sjekire - čekići i nekoliko projektila za praćke, jedan vrh strijele od jelenjeg roga, nekoliko kremenih nožića i strugalica, te kameni predmet za poliranje keramike.
Prestanak života u naselju na Podu između perioda ranog i kasnog bronzanog doba trajao je oko 600 godina, tj. od 1600. do oko 1000. godine pr.n.e. Prema nalazima i stratigrafiji, na Podu se opet formiralo naselje oko 1050. godine pr.n.e. i traje do 750./725. godine pr.n.e.
Period željeznog doba obuhvata pet faza naselja na Podu kod Bugojna. Ovaj period traje kontinuirano od oko 750./725. godine pr.n.e. pa do kraja 4. i početka 3. stoljeće pr.n.e. kada je došlo do definitivnog napuštanja naselja.
Od oruđa i oružja, nađeni su, izrađeni od željeza, po jedno koplje, kelt-sjekira, dvojna sjekira sa križasto postavljenim sječivima, pet noževa.
Carl Patsch austrijski arheolog, prvi je 1895. godine zabilježio ovaj lokalitet. Pokretni arheološki materijal sa iskopavanja nalaze se u Zemaljskom muzeju u Sarajevu.
